به گزارش ایبفون ، ایران با در اختیار داشتن ۱۸ درصد از کل ذخایر گازی و ۹.۴ درصد از کل ذخایر اثبات شده نفت جهان، به ترتیب اولین و چهارمین کشور بزرگ دارنده ذخایر گاز طبیعی و نفت خام در جهان است.
با این حال، به خاطر تاخیرهای طولانی مدت در پروژه‌های تولیدی، نه تنها گاز مازاد بر مصرف ندارد، بلکه به گفته حمیدرضا عراقچی معاون وزیر نفت، انتظار می‌رود که زمستان سال جاری با کمبود روزانه ۲۰۰ میلیون متر مکعب گاز مواجه شود.
در حوزه نفت نیز، ایران در وضعیت خوبی قرار ندارد، به طوری که بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، صادرات نفت ایران از ۲.۵ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۱۱ به حدود ۸۵۰ هزار بشکه در ماه نوامبر سقوط کرده است و تولید نفت کشور نیز با افتی یک میلیون بشکه‌ای به ۲.۷ میلیون بشکه در روز رسیده است.
ایران در سال ۲۰۱۲ به طور متوسط روزانه ۱.۲ میلیون بشکه صادرات نفت داشت.
ایران از اواسط سال گذشته میلادی مجبور به بستن در برخی چاه‌های نفتی خود شد. چرا که علاوه بر افت صادرات نفت، ظرفیت پالایشگاهی کشور نیز بر اساس گزارش سالانه اوپک، از یک میلیون و ۷۷۲ هزار بشکه در سال ۲۰۱۱ به روزانه یک میلیون و ۶۸۰ هزار بشکه طی سال گذشته رسیده است.
هم اکنون حدود ۸۰ درصد از میادین فعال نفت ایران در نیمه دوم عمر خود قرار دارند و بنابر گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا، سالانه ۸ تا ۱۳ درصد از توان تولید نفت خود را از دست می‌دهند.
دولت ایران مشخص نکرده است که چه مقدار از افت نزدیک به روزانه یک میلیون بشکه‌ای، سهم بستن چاه‌های نفتی و چه مقدار سهم کاهش تولید نفت به خاطر کهنه بودن میادین و افت فشار نفت است.
تولید و صادرات محصولات نفتی
خبرگزاری رویترز ماه نوامبر از قول یک مقام نفتی ایران حجم صادرات نفت کوره ایران در ۹ ماه اول سال را ماهانه ۶۰۰ هزار تن (روزانه ۲۱.۳ میلیون لیتر) گزارش داده بود.
علیرضا ضیغمی معاون سابق وزیر نفت ایران نیز ۱۴ اردیبهشت ماه اعلام کرد که ایران روزانه ۲۰ میلیون تن انواع محصولات نفتی صادر می‌کند. البته ایران مقدار بسیار اندکی صادرات نفتا و نفت سفید دارد.
حسین آقایان، مدیر تامین و توزیع شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی فروردین ماه امسال حجم صادرات نفت کوره ایران در سال گذشته را ۱۰ میلیارد لیتر (روزانه ۲۷.۴ میلیون لیتر) عنوان کرده بود که نشان می‌دهد ایران در سال جاری صادرات نفت کوره را تا شش میلیون لیتر در روز کاهش داده است.
به غیر از حجم صادراتی که اشاره شد، کل تولید محصولات نفتی ایران (بنزین، گازوئیل، نفت کوره و نفت سفید) در داخل کشور مصرف می‌شود.
ضیغمی در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر درباره جزئیات تولید محصولات نفتی گفته بود که ایران در سال ۹۱ روزانه ۶۰ میلیون لیتر بنزین، ۹۲ میلیون لیتر گازوئیل، ۸۴ میلیون لیتر نفت کوره و ۲۶ میلیون لیتر نفت سفید تولید کرده است که روی هم رفته ۲۶۲ میلیون لیتر است.
خبرگزاری مهر ۲۹ آذرماه نیز گزارشی بر اساس آمارهای جدید شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران منتشر کرد که می‌گوید مصرف روزانه بنزین با افزایشی ۷.۵ درصدی به ۷۰ میلیون لیتر، گازوئیل با افزایش هشت درصدی به ۱۰۰ تا ۱۰۵ میلیون لیتر نسبت به سال گذشته رسیده است، مصرف نفت کوره ۵۱ میلیون لیتر بوده که تغییری نکرده و مصرف نفت سفید با کاهشی ۱۲ درصدی به هشت میلیون لیتر رسیده است.
به این ترتیب با احتساب صادرات ۲۱.۴ میلیون لیتری نفت کوره، کل تولید محصولات نفتی ایران در سال جاری حدود ۲۵۶ میلیون لیتر شده است، به عبارتی ایران تنها تولید برخی محصولات را کاهش و برخی محصولات دیگر را افزایش داده است و تغییر چندانی در کل تولید و صادرات محصولات نفتی ایران رخ نداده است.
اما این تغییر در جهت مثبت بوده است، به این صورت که تولید محصولات نفتی با ارزش بالاتر، مانند بنزین و گازوئیل افزایش یافته است. البته بنا به گفته بیژن زنگنه وزیر نفت، ایران مقداری نیز واردات بنزین و اکتان افزا دارد که خبرگزاری مهر این رقم را پنج تا هفت میلیون لیتر در روز عنوان کرده است.
ضریب بازیافت میادین نفت و گاز
بر اساس آخرین گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا که مارس ۲۰۱۳ منتشر شد، ضریب بازیافت چاه‌های نفتی ایران در سال ۲۰۱۱ حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد است.
البته ضریب بازیافت نفت خام در میادین خشکی، دریایی و ضریب بازیافت هیدروکربور مایع با یکدیگر فرق می‌کنند.
ضریب بازیافت عبارت از حجم نفت قابل برداشت از کل ذخایر موجود در یک میدان است.
بر اساس برنامه چهارم توسعه (۱۳۸۴ تا ۸۸) ضریب بازیافت نفت ایران باید یک درصد افزایش می‌یافت، موضوعی که بنابر گزارش‌های رسمی و رسانه‌ها، از جمله گزارش مفصل ۱۵ بهمن ماه خبرگزاری فارس با عنوان «ادعاهای عجیب مسوولان نفتی درباره افزایش ضریت بازیافت» هیچ تغییری نکرد.
در برنامه پنج توسعه نیز افزایش یک درصدی ضریب بازیافت هدفگذاری شده است.
مقامات ایران در دو سال آخر ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد ارقام متناقضی از افزایش ضریب بازیافت نفت ایران عنوان کرده‌اند که صحت آن با واکنش رسانه‌های داخلی و نمایندگان مجلس نیز مواجه شد.
برای نمونه بعد از واکنش رسانه‌ها به اظهارات مقامات نفتی ایران مبنی بر رسیدن ضریب بازیافت نفت ایران به ۲۹ درصد، کریم زبیدی، معاون منابع هیدروکربوری مدیریت برنامه ریزی تلفیقی شرکت ملی نفت با تصحیح رقم یاد شده، از افزایش ۰.۲۸ درصدی ضریب بازیافت میادین نفت خام ایران و رسیدن به رقم ۲۵ درصد خبر داد که این آمار نیز با تردید رسانه‌ها مواجه شد.
خبرگزاری فارس طی گزارشی به اظهارات محمدعلی عمادی، مدیر پژوهش و فن‌آوری شرکت ملی نفت و رییس کنسرسیوم ازدیاد برداشت اشاره کرد که چند روز قبل از اظهارات زیبدی گفته بود که «کشور به ۷۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در ازدیاد برداشت از میادین نفت و گاز نیاز دارد تا بتواند ۷۰۰ میلیارد دلار با احتساب قیمت ۱۰۰ دلاری برای هر بشکه از میادین قدیمی نفت و میعانات برداشت اضافی کند».
گزارش فارس در ادامه عنوان کرده بود که برای تحقق ادعای زیبدی بایستی طی دو سال گذشته حداقل ۱۰۰ میلیارد دلار در بخش ازدیاد برداشت میادین ایران سرمایه گذاری می‌شد، در حالی که ایران طی دو سال گذشته کمتر از ۳۰ میلیارد دلار کلا در همه بخش‌های بالادستی (اکتشاف و تولید) سرمایه گذاری کرده است.
با این حساب، ایران در دوران ریاست جمهوری احمدی‌نژاد موفقیتی در افزایش ضریب ازدیاد برداشت نداشته است.
تولید و مصرف گاز
ایران همچنین برای جلوگیری از افت فشار چاه‌های نفتی مجبور به تزریق روزانه ۲۰۰ میلیون متر مکعب گاز به این میادین است، در حالی که در سال گذشته میلادی تنها روزانه ۷۰ میلیون متر مکعب تزریق گاز ترش داشته و در سال جاری نیز کمبود گاز باعث کاهش هر چه بیشتر تزریق گاز به میادین نفتی شده است.
بر اساس گزارش‌های رسمی، تا پاییز سال جاری ظرفیت تولید گاز افزایش نیافته بود، اما از چند ماه گذشته تولید گاز از مناطق مرکزی ایران که بخش عمده گاز تولیدی ایران را انجام می‌دهد ۳.۱ میلیون بشکه در روز افزایش یافته و تولید گاز از پارس جنوبی نیز ۱۲.۵ میلیون متر مکعب افزایش یافته است.
بر اساس گزارش سال گذشته شرکت بریتیش پترولیوم، تولید گاز ایران در سال ۲۰۱۲ حدود ۱۶۰.۵ میلیارد و مصرف گاز آن ۱۵۶ میلیارد متر مکعب بود.
اما گزارش جدید خبرگزاری مهر از آمارهای شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران نشان می‌دهد که مصرف سالانه گاز ایران هم اکنون به ۱۶۰ میلیارد متر مکعب رسیده است.
ایران برای جبران کمبود گاز خانوارها، مجبور به جایگزین کردن هرچه بیشتر سوخت‌های مایع با گاز در نیروگاه‌های برقی شده است.
وزیر نفت ایران مهر ماه سال جاری اعلام کرد که در سال گذشته ۱۸ میلیارد دلار سوخت مایع در نیروگاه‌های برقی مصرف شده است.
