بررسی ماده های کنوانسیون لاهه

مطلب تهیه شده توسط سرکار خانم آزیتا ملاحی

کنوانسیون بین المللی، به منظور هماهنگسازی برخی احکام قانونی بارنامه ی دریایی مصوب دربروکسل، 1924

ماده 1

در این کنوانسیون، کلمات نامبرده، با مفاهیم زیر، بهکار برده شده است:

الف) حمل کننده یا متصدی حمل: بهطور عام، به مالک، یا اجاره کننده ی کشتی، که با فروشنده ی

کالا، قرارداد حمل منعقد کرده است، گفته میشود.

ب) قرارداد حمل: قراردادی است که فقط براساس بارنامه ی دریایی، یا سند مالکیت مشابه

دیگری، که برای حمل ونقل کالا، از طریق دریا صورت میگیرد، منعقد شود، و شامل هر بارنامه ی

دریایی، یا سند مشابه دیگری، که به استناد قرارداد اجاره ی کشتی، رابطهی بین حمل کننده، و

دارنده ی بارنامه، یا سند مذکور را، از زمان صدور، تعیین نماید.

پ) بار: شامل هرگونه محموله، اعم از اموال، اشیا، و هر کالای دیگری، به استثنای حیوانات زنده،

و بارهایی که مطابق مندرجات قرارداد حمل، باید روی عرشهی کشتی حمل شود، میباشد، و

درعمل هم، بدان نحو، حمل شود.

ت) کشتی: به معنای هر وسیله ای است که، برای حمل بار، در دریا، به کار میرود.

ث) مدت حمل: عبارت است از زمانیکه، محموله، در کشتی، بارگیری شده است، تا زمانیکه، از

کشتی، تخلیه گردد.

مسولیت و تعهدات حمل کننده ی دریایی

  ماده 2

باتوجه به مفاد ماده ی 6 ، درهر قرارداد حمل، مسولیت، تعهدات، حقوق، و معافیت از

مسولیت های حملکننده، درمورد بارگیری، جابه جاکردن، صفافی، حمل، محافظت، مواظبت، و تخلیه،

به شرح مواد مندرج در این بخش، خواهد بود:

ماده 3

1 حمل  کننده  موظف است، قبل از هر سفر، و شروع آن، سعی و مراقبتهای لازم را، بهشرح

زیر، به عمل آورد:

الف) کشتی را برای دریانوردی آماده نماید.

ب) کارکنان، تجهیزات، و تدارکات کشتی را، به طور مناسب، تهیه و فراهم آورد.

پ) انبارها، سردخانهها، و کلیهی قسمتهای دیگر کشتی را، که برای حمل مورد استفاده قرار

میگیرد، مرتب، مجهز، و آماده نماید.

2 باتوجه به مفاد ماده ی 4 ، متصدی حمل، موظف است تا با کمال دقت، و به نحو مطلوب،

محموله ها را بارگیری، جابه جا، صفافی، حمل، محافظت، مواظبت، و تخلیه نماید.

3 پس از وصول، و دراختیارگرفتن کالا، حمل کننده، فرماندهی کشتی، یا نمایندهی حملکننده،

برحسب تقاضای فرستنده ی بار، موظف است تا بارنامه ی دریایی ای که در آن، مشخصات زیر،

درج شده است را، صادر نماید:

الف) علایم مشخصه ای که جهت شناسایی بار، ضروری است، به نحویکه، توسط فرستنده ی

بار، قبل از شروع بارگیری، بهصورت کتبی، تسلیم شده است، مشروط بر اینکه، درمورد بار بدون

روپوش، علایم مذکور، بر روی بار، نقششده، یا به طور واضح، نشان داده شده باشد. اگر بار، در

صندوق قرار گرفته  یا دارای پوشش باشد، علایم، باید طوری نقش شود، که تا پایان سفر، خوانا

بماند.

ب) تعداد بسته ها یا اقلام، مقدار، یا وزن، برحسب مورد، به نحوی که به طور کتبی، از طرف

فرستنده ی بار، تعیین، و تسلیم شده است.

پ) وضع و چگونه گی ظاهری کالا. متصدی حمل، فرمانده، یا نمایندهی متصدی حمل، ملزم

نیست که در بارنامهی دریایی، علائم، تعداد، مقدار، یا وزنی را قید نماید که، صحت آنها، به جهات

موجه، مشکوک بوده، یا وسیلهی مناسب، برای رسیدهگی به صحت آنها را، در اختیار نداشته

باشد.

4 بارنامه ی دریایی صادرشده، به شرح فوق، مدرک دریافت کالا، به وسیله ی متصدی حمل،

بهشرح مندرج در بند الف، ب، و ج ماده ی مزبور خواهد بود.

5 فرستندهی بار، نسبت به صحت علائم، تعداد، مقدار، و وزن بار، به نحوی که هنگام حمل

اظهار داشته است، درمقابل متصدی حمل، مسول شناخته میشود، و موظف است تا، غرامت

متصدی حمل را، درمقابل هرگونه ضرر و زیان، خسارت، و هزینه های ناشی از عدم صحت

اظهارات مذکور، بپردازد. 

 حق متصدی حمل، به دریافت چنین غرامتی، مسولیت و تعهدات نامبرده را، که ناشی از قرارداد

حمل است، نسبت به اشخاص غیر از فرستنده، محدود نخواهد کرد.

6 درصورتیکه همزمان، یا قبل از نقل وانتقال بار، و تسلیم آن به تحویل گیرنده، اخطاریهای،

حاکی از فقدان، یا خسارت واردشده به بار، با شرح و کیفیت آن، به صورت کتبی، به متصدی حمل،

یا نمایندهی او در بندر تخلیه، تسلیم نگردد، انتقال بار، به شخصی که برطبق قرارداد حمل، باید بار

به او تسلیم شود، به منزلهی تحویل بار، مندرج در بارنامه ی دریایی، از طرف متصدی حمل، خواهد

بود. چنانچه فقدا،ن یا خسارت واردشده به بار، آشکار نباشد، اخطار مذکور، باید ظرف سهروز،

پس از تحویل بار، تسلیم شود.

 درصورتیکه، درموقع دریافت، وضع و چهگونهگی کالا، مورد بازرسی، و بازدید مشترک

طرفین قرارگرفته باشد،تسلیم اخطار کتبی، ضروری نخواهد بود.

 اقامه ی دعوا، بابت فقدان، یا خسارت، علیه متصدی حمل و کشتی، پس از گذشت یکسال، از

تاریخ تحویل، و درصورت عدم تحویل، از تاریخی که بار، میباید تحویل داده شده باشد، مسموع

نخواهد بود.

 متصدی حمل، و تحویلگیرندهی بار، باید همهگونه تسهیلات معقول را، جهت رسیدهگی،

تشخیص فقدان، خسارت واقعی، یا خساراتی که تصور میرود، به بار آمده را، فراهم کنند.

7 بعد از بارگیری، بهتقاضای فرستندهی محموله، باید روی بارنامهای که، برای او، توسط

،« بارگیری شده » متصدی حمل، فرماندهی کشتی، یا نمایندهی متصدی حمل، صادر میشود، عبارت

قید گردد، مشروط بر اینکه، اگر فرستندهی بار، پیشتر، سند یا مدرکی، دال بر مالکیت کالا، دریافت

داشته است، آن را مسترد دارد.

ولی به اختیار متصدی حمل، ممکن است در سند مذکور، نام بندر بارگیری، نام کشتی، یا

کشتیهای حامل بار، تاریخ یا تاریخهای حمل بار، توسط متصدی حمل، نماینده، یا فرماندهی

کشتی، درج و مشخص گردد. دراینصورت، سند مزبور، که حاوی این مشخصات است، و مفاد بند

محسوب میگردد. ،« بارنامهی دریایی بارگیریشده » ، 3 این ماده، در آن رعایت شده است

8 قید هرگونه شرط یا توافق، در قرارداد حمل، بهمنظور سلب مسولیت متصدی حمل یا کشتی،

یا محدودکردن مسولیت مزبور، بابت فقدان بار، یا خسارت واردشده به آن، ناشی از غفلت، خطا،

تقصیر، یا تسامح در انجام وظایف و تعهدات مشروح در این فصل، باطل و بلااثر خواهد بود.

نرخ بیمهای، یا مشابه آن، بهنفع متصدی حمل، بهمثابهی شرطی محسوب میشود که، متصدی

حمل را، از مسولیت، مبرا میسازد.

موارد عدم مسولیت حمل کننده ی دریایی

1 کشتی و متصدی باربری، هیچکدام، مسول فقدان، یا خسارت ناشی از عدم قابلیت دریانوردی،

نخواهد بود، مگر آنکه، ازطرف آنها، در آمادهنمودن کشتی، برای دریانوردی، تامین احتیاجات

آن، از نظر کارکنان، تجهیزات، تدارکات کافی، مناسب کردن انبارها، سردخانه ها، و کلیه ی قسمتهای

دیگر کشتی، که کالا در آن حمل میشود، همچنین، مواظبت حمل، طبق بند یک ماده ی 54 ، سعی و

اهتمام کافی، مبذول نشده باشد.

هرگاه فقدان، یا خسارات وارده، درنتیجهی عدم قابلیت دریانوردی باشد، متصدی باربری، یا

اشخاص دیگری که، به استناد این ماده، ادعای معافیت از مسولیت می نمایند، ملزم هستند که، اعمال

سعی و مراقبت، از ناحیهی خود را، ثابت کنند.

2 کشتی، و متصدی بار، مسول فقدان، یا خسارت ناشی از علل مشروح زیر، نخواهند بود.

الف) غفلت، قصور، و یا عمل فرمانده، کارکنان، راهنمایان، یا مامور مجاز متصدی باربری،

هنگام دریانوردی، و اداره ی امور کشتی

ب) آتشسوزیای که، به سبب فعل، یا خطای متصدی باربری نباشد

پ) خطرات و حوادث خطرناک، یا سوانح دریا، و آبهای قابل کشتیرانی

ت) بلاهای طبیعی

ث) جنگ و نتایج آن

ج) عملیات دشمنان جامعه

چ) بازداشت، یا متوقفشدن کشتی، درنتیجه ی اقدامهای قهری، یا به سبب امر، یا عمل حکام،

مردم، یا مقامهای قضایی

ح) محدودیتهای قرنطینهای

خ) فعل، یا ترک فعل فرستندهی بار، صاحب بار، عامل، یا نمایندهی او

د) اعتصاب، بستن کارگاهها، یا خودداری و جلوگیری از کار، بهطور کلی و جزیی، بههر علتی که

باشد

ذ) شورش، یا اغتشاش

ر) نجات و تلاش، برای نجات جان افراد، یا اموال، در دریا

ز) کسر یا کمبود وزن و حجم کالا، و هرنوع خسارت دیگری که، از معایب مخفی، ماهیت، و

نقایص ذاتی کالا ناشی گردد

ژ) نقایص بسته بندی کالا

س) نقایص، یا کامل نبودن علایم و مشخصات

ش) عیوب مخفی، که بدون دقت کافی، قابل کشف نباشد

ص) هر علت دیگری که، از فعل، یا تقصیر متصدی باربری، و فعل، یا تقصیر عامل، یا مامور

مجاز او، ناشی شده باشد، ولی در این مورد، متصدی باربری، عامل، یا مامور مجاز او، باید ثابت

کند که، تقصیر و فعل آنها، تاثیری در فقدان، خسارت، و زیان واردشده، نداشته است

3 فرستنده ی بار، درمورد فقدان، یا خسارت وارد به متصدی باربری، یا کشتی، به هر سبب و

علتی که، ناشی از عمل، تقصیر، یا غفلت فرستندهی بار، عامل، یا مامور مجاز او نباشد، مسول

نخواهد بود.

4 هرگونه تغییر مسیر کشتی در دریا، برای نجات و تلاش، در حفظ جان آدمی، اموال، یا

هرگونه انحراف معقول کشتی، نقض و تخلف از مقررات این فصل و قرارداد باربری نیست، و

متصدی باربری، مسول فقدان، یا خسارت واردشده، ناشی از آن، نخواهد بود.

5 متصدی باربری، یا کشتی، هیچکدام، درمورد فقدان، یا خسارت واردشده به کالا، مسولیتی،

افزون بر صدلیره ی استرلینگ، برای هر بستهی کالا، یا واحد آن، نخواهد داشت، مگر اینکه، نوع و

ارزش اینگونه بار، قبل از حمل، توسط فرستندهی بار، اظهار گردیده، و در بارنامهی دریایی نیز،

قید شده باشد.

 چنانچه اظهار مذکور، در بارنامهی دریایی، قید شده باشد، حمل بر صحت موضوع میگردد،

مگر آنکه، خلاف آن ثابت شود، ولی متصدی باربری را، مقید نمیکند، و او، میتواند نسبت به آن

اعتراض نماید.

 متصدی باربری، عامل او، یا فرمانده، میتوانند با فرستندهی بار، نسبت به تعیین حداکثر مبلغی

دیگر، غیر از آنچه در بالا تعیین شد، توافق نمایند، مشروط به اینکه، از مبلغ فوق، کمتر نباشد.

 چنانچه فرستندهی بار، نوع یا ارزش جنس را، بهعمد، برخلاف واقع، در بارنامهی دریایی، قید

کند، متصدی باربری و کشتی، درمورد فقدان، یا خسارات وارد به بار، مسول نخواهد بود.

6 هرگاه متصدی باربری، فرمانده، یا عامل متصدی باربری، اجناس قابل اشتعال و انفجار، یا

خطرناک را، بدون علم و اطلاع از کیفیت و نوع آن، بارگیری نماید، و بعد، از نوع کیفیت آن ها،

بهعللی آگاه شوند، میتوانند درهر موقع، قبل از تخلیه در مقصد، در هر محلی که صلاح بدانند،

بدون پرداخت هیچگونه غرامت، یا هزینهای، که ممکن است بهطور مستقیم، یا غیرمستقیم، از حمل

چنین موادی ایجاد شود، آنها را تخلیه، نابود، یا بلااثر کنند.

 چنانچه حمل اینگونه بار، با علم و اطلاع صورت گیرد، و بعد، وجود آن، برای کشتی، یا بار

آن، ایجاد خطر کند، متصدی باربری میتواند، آنرا، بهطریق ذکرشده در بالا، در هر محلی که

صلاح بداند، تخلیه، نابود، یا بلا اثر نماید. در اینصورت، مسولیتی متوجه متصدی باربری نخواهد

بود، مگر نسبت به خسارت مشترک دریایی، که ممکن است بهوجود آید.

افزایش مسولیت متصدی حمل

ماده 5

متصدی باربری مختار است، از تمام، یا قسمتی از حقوق، و عدم مسولیتهای خود، صرفنظر

کند، یا مسولیتی، افزون بر آنچه در این فصل، پیشبینیشده است، قبول کند. قید اینگونه انصراف،

یا افزایش مسولیت، در برنامهی دریایی، الزامی است.

مقررات این فصل، شامل قرارداد اجارهی کشتی نمیشود، ولی اگر بارنامههای دریایی، برای

کشتیای که در اجاره هست، صادرشود، آن بارنامه، تابع مقررات این فصل، خواهد بود.

این مقررات، مانع از آن نیست که، در بارنامه، دربارهی خسارت مشترک دریاییف شرایطی

مجاز را، قید کنند.

موارد مهم در ارتباط با قرارداد با متصدی حمل دریایی

ماده 6

باوجود مقررات ذکرشده در مواد قبل، متصدی باربری، فرمانده، عامل متصدی باربری، یا

فرستندهی بار، میتوانند قراردادی با هرنوع شرط، برای حمل بار مشخص، و تقبل هرگونه

مسولیت و تعهد، از طرف متصدی باربری، و حقوق و مزایای وی، منعقد کنند. حتا ممکن است،

دربارهی مسولیت متصدی باربری، نسبت به قابلیت دریانوردی کشتی، شرایط خاصی، که مخالف

نظم عمومی نباشد، منظور دارند.

همچنین، نسبت به مراقبت، مواظبت، کارکنان، عاملین متصدی باربری، یا مامور مجاز او،

درمورد بارگیری، جابهجاکردن، حمل، محافظت، مواظبت، و تخلیه

ی کالا، شرایط خاص منظور

دارند، مشروط بر اینکه، با انعقاد قراردادهای مذکور، بارنامهی دریایی، تنظیم نشود.

به علاوه، شرایط قرارداد، در قبض رسیدی، که غیرقابل انتقال خواهد بود، ذکر، و جمله ی

بر روی رسید مذکور، قید شود. ،« غیرقابل انتقال »

هر قراردادی، که بهطریق فوق، منعقد شود، معتبر است. مفاد این ماده، ناظر به حمل کالاهای

بازرگانی معمولی، که در جریان عملیات عادی تجاری، حملونقل میشود، نیست، و فقط، شامل

باری است که، کیفیات خاص حمل آنها، در عرف، انعقاد قراردادی خاص را، ایجاب میکند.

ماده7

هیچیک از مقررات این فصل، مانع از آن نیست که متصدی باربری، و فرستندهی بار، شرایط

خاصی را، در قرارداد، پیشبینی کنند، که برطبق آن، مسولیت و تعهدات متصدی باربری و کشتی،

درمورد فقدان، یا خسارات مربوط به محافظت، مواظبت، و جابهجا کردن بار، قبل از بارگیری، و

بعد از تخلیهی کشتی حامل بار، تعیین گردد.

محدودیت و مسولیتهای مالکین کشتیها

ماده 8

مقررات این کنوانسیون، در حقوق و تکالیف متصدی حمل، به موجب هرگونه قانون مصوب،

مربوط به محدودیت و مسولیتهای مالکین کشتیها، که درحال حاضر، بهقوت خود باقی است،

تغییری نمیدهد.

واحد پولی رایج در کنوانسیون

ماده 9

واحدهای پولی مذکور، در این کنوانسیون، مبتنی بر ارزش طلا است. کشورهای متعهدی که

لیرهی استرلینگ، در آنجا رایج نیست، حق دارند که مبالغ تعیین شده به لیره را، برحسب پول رایج

کشور خود، و به اعداد سرراست شده، تبدیل نمایند. قوانین ملی هر کشوری، ممکن است، حق

پرداخت بدهی بدهکار را، براساس پول رایج آن کشور، مطابق نرخ تسعیر، در تاریخ ورود کشتی

به بندر تخلیه، تجویز نماید.

دامنهی شمول مقررات لاهه

ماده 10

شرایط این کنوانسیون، بر کلیهی بارنامه های صادره، در کشورهای عضو کنوانسیون، نافذ

خواهد بود